قرص خواب (Sleeping pills) یا به اصطلاح Sedative Hypnotics به عنوان یکی از روش‌های درمانی و مکمل درمانی برای اختلالات خواب یا درمان کم خوابی یا بی‌خوابی (insomnia) و یک راه حل سریع برای کاهش اضطراب و بهبود کیفیت خواب و استراحت در شب استفاده می‌شوند. دارو های خواب آور علاوه بر اعتیاد و عوارض شیمیایی در بدن ممکن است در دراز مدت تاثیرات منفی بر روی مکانیزم بدن داشته باشد. 

بی خوابی چیست؟

بی‌خوابی یا کم‌خوابی یکی از شایع‌ترین اختلالات خواب است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این اختلال نه تنها بر کیفیت خواب تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر سلامت جسمی و روانی، عملکرد روزانه و کیفیت کلی زندگی داشته باشد.

علائم و نشانه‌های بی‌خوابی شامل مشکل در به خواب رفتن، بیدار شدن مکرر در طول شب و مشکل در بازگشت به خواب، بیدار شدن خیلی زود در صبح، احساس خستگی و عدم تجدید قوا پس از بیدار شدن، خواب آلودگی و خستگی در طول روز، تحریک پذیری، افسردگی یا اضطراب، مشکل در تمرکز، توجه و حافظه، افزایش خطاها و حوادث و نگرانی مداوم درباره خواب می‌باشد.

علل و عوامل ایجاد کننده بی خوابی

عوامل روانشناختی شامل استرس و فشارهای روانی، اضطراب و نگرانی‌های مداوم، افسردگی، اختلالات اضطرابی و اختلال استرس پس از سانحه است.

عوامل محیطی و سبک زندگی شامل محیط خواب نامناسب، برنامه خواب نامنظم، مصرف کافئین، نیکوتین یا الکل، استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی قبل از خواب و کمبود فعالیت بدنی یا ورزش شدید نزدیک به زمان خواب می‌باشد.

شرایط پزشکی مؤثر شامل دردهای مزمن، مشکلات تنفسی، پرکاری تیروئید، بیماری‌های عصبی، بیماری‌های گوارشی و یائسگی و گرگرفتگی است.

همچنین برخی داروها مانند داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد احتقان، کورتیکواستروئیدها، داروهای فشار خون و محرک‌های ADHD می‌توانند باعث بی‌خوابی شوند.

مضرات و پیامدهای بی خوابی مزمن

تأثیر بر سلامت جسمی شامل تضعیف سیستم ایمنی بدن، افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی، افزایش فشار خون، افزایش خطر سکته مغزی، افزایش خطر دیابت نوع 2، افزایش وزن و اختلالات متابولیک و افزایش التهاب در بدن است.

تأثیر بر سلامت روان شامل افزایش خطر افسردگی، افزایش اضطراب و تحریک پذیری، کاهش تحمل استرس و اختلال در تنظیم هیجانی می‌باشد.

تأثیر بر عملکرد شناختی شامل کاهش تمرکز و توجه، اختلال در حافظه و یادگیری، کاهش توانایی حل مسئله و کاهش خلاقیت و نوآوری است.

تأثیر بر عملکرد روزانه شامل کاهش عملکرد شغلی و تحصیلی، افزایش خطر حوادث و اشتباهات، کاهش کیفیت زندگی و اختلال در روابط بین فردی می‌باشد.

درمان‌های غیردارویی بی خوابی

اصلاح سبک زندگی شامل ایجاد برنامه خواب منظم، ایجاد محیط خواب مناسب، محدود کردن مصرف کافئین و الکل، ترک سیگار و ورزش منظم می‌باشد.

رعایت بهداشت خواب شامل استفاده از تخت فقط برای خواب و رابطه جنسی، اجتناب از چرت‌های روزانه طولانی، ایجاد برنامه آرامش‌بخش قبل از خواب، اجتناب از مصرف غذای سنگین قبل از خواب و مدیریت استرس و نگرانی‌ها است.

درمان‌های روانشناختی شامل درمان شناختی-رفتاری برای بی‌خوابی، تکنیک‌های آرامش‌بخش، کنترل محرک‌ها، محدودیت خواب و بازسازی شناختی می‌باشد.

درمان‌های دارویی بی خوابی

هشدار مهم: استفاده از داروهای خواب‌آور باید فقط تحت نظر پزشک و برای دوره‌های کوتاه‌مدت باشد. این داروها می‌توانند عوارض جانبی جدی داشته و باعث وابستگی شوند.

انواع داروهای خواب‌آور شامل بنزودیازپین‌ها، داروهای غیربنزودیازپینی، آنتاگونیست‌های گیرنده اورکسین، داروهای ضد افسردگی با اثر خواب‌آوری، آنتی‌هیستامین‌ها و ملاتونین و آنالوگ‌های آن می‌باشد.

بنزودیازپین‌ها مانند دیازپام، لورازپام، آلپرازولام، کلونازپام و تمازپام با افزایش اثر GABA کار می‌کنند و عوارض جانبی مانند خواب‌آلودگی روزانه، اختلال حافظه، وابستگی و تحمل دارویی دارند.

داروهای غیربنزودیازپینی مانند زولپیدم، زالپلون و اسزوپیکلون اثر انتخابی بر گیرنده‌های بنزودیازپینی دارند و عوارضی مانند خواب‌آلودگی، سرگیجه و انجام فعالیت‌های پیچیده در خواب ایجاد می‌کنند.

آنتاگونیست‌های گیرنده اورکسین مانند سوورکسانت با مهار سیستم اورکسین کار می‌کنند و عوارضی مانند خواب‌آلودگی روزانه و احتمال تشدید افسردگی دارند.

داروهای ضد افسردگی با اثر خواب‌آوری شامل ترازودون، میرتازاپین و دوکسپین می‌باشند.

آنتی‌هیستامین‌ها مانند دیفن هیدرامین و دوکسیلامین نیز استفاده می‌شوند.

ملاتونین و آنالوگ‌های آن مانند راملتئون نیز از گزینه‌های موجود هستند.

جایگزین‌های طبیعی و گیاهی برای قرص‌های خواب

ملاتونین هورمونی است که به طور طبیعی توسط غده پینه‌آل در مغز تولید می‌شود و در تنظیم چرخه خواب-بیداری نقش دارد. موارد استفاده شامل جت لگ، اختلال تأخیر در فاز خواب، بی‌خوابی مرتبط با اختلالات نورولوژیک و کمک به خواب در شیفت کاری است. دوز مصرف معمولاً ۰.۵ تا ۵ میلی‌گرم ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از خواب می‌باشد.

گیاهان دارویی موثر در درمان بی‌خوابی شامل سنبل الطیب، بابونه، اسطوخودوس، رازک، گل ساعتی و بادرنجبویه می‌باشند. سنبل الطیب یکی از موثرترین گیاهان برای بهبود خواب است که با افزایش سطح GABA در مغز کار می‌کند. بابونه اثر آرام‌بخش ملایم دارد و برای بی‌خوابی خفیف مناسب است. اسطوخودوس باعث کاهش اضطراب و بهبود کیفیت خواب می‌شود. رازک اغلب در ترکیب با سنبل الطیب استفاده می‌شود و اثر آرام‌بخش و خواب‌آور دارد. گل ساعتی باعث کاهش اضطراب و بهبود خواب شده و برای بی‌خوابی مرتبط با اضطراب مناسب است. بادرنجبویه نیز اثر آرام‌بخش و کاهش استرس دارد.

ترکیبات گیاهی رایج در بازار ایران شامل قرص‌های گیاهی  و مکمل گیاهی مانند ترانکی وال دینه، گل اسلیپ، اسلیپ کر، دورمیرین فورت و سیموسلیپ می‌باشد. همچنین شربت‌ها و قطره‌های گیاهی مانند قطره اسطوخودوس، شربت والریانا و شربت نوراگل نیز موجود است.

ویتامین‌ها و مواد معدنی موثر در خواب

منیزیم نقش مهمی در آرامش عضلات و سیستم عصبی دارد و در سبزیجات برگ دار، آجیل، دانه‌ها و غلات کامل یافت می‌شود. دوز مکمل معمولاً ۲۰۰-۴۰۰ میلی‌گرم قبل از خواب می‌باشد.

ویتامین‌های B به ویژه B6, B9, B12 در تولید ملاتونین و سروتونین نقش دارند.

کلسیم نیز به تولید ملاتونین کمک می‌کند و در محصولات لبنی و سبزیجات برگ دار یافت می‌شود.

ملاتونین هم به صورت طبیعی و هم به صورت مکمل وجود دارد.

راهنمای انتخاب و خرید مکمل‌های خواب

نکات مهم قبل از خرید شامل مشاوره با پزشک یا داروساز، بررسی ترکیبات، خرید از منابع معتبر، بررسی مجوزها و مطالعه برچسب محصول می‌باشد.. فروشگاه محصولات بهداشتی و درمانی سیتی استور جهت سهولت انتخاب شما عزیزان محصولات مراقبت از مو را در چند دسته تقسیم کرده است، که بر حسب نیاز می‌توانید تنها با یک کلیک خرید خود را ثبت و در اسرع وقت درب منزل تحویل بگیرید.