زگیل تناسلی که با نام علمی Genital Warts شناخته می‌شود، یک عارضه پوستی ناشی از عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است. این ویروس با بیش از ۲۰۰ گونه مختلف، گروهی از عفونت‌ها را شامل می‌شود که برخی از آنها می‌توانند باعث ایجاد زگیل در ناحیه تناسلی شوند.
زگیل تناسلی که با نام علمی Genital Warts شناخته می‌شود، یک عارضه پوستی ناشی از عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است. این ویروس با بیش از ۲۰۰ گونه مختلف، گروهی از عفونت‌ها را شامل می‌شود که برخی از آنها می‌توانند باعث ایجاد زگیل در ناحیه تناسلی شوند. در میان این انواع، دو گونه HPV-6 و HPV-11 مسئول بیش از ۹۰ درصد موارد زگیل تناسلی هستند. این بیماری به عنوان یکی از شایع‌ترین عفونت‌های منتقله از راه تماس جنسی در سطح جهانی شناخته می‌شود.
آمارهای جهانی نشان می‌دهند که بیش از ۲۹۰ میلیون زن در سراسر جهان به نوعی از این ویروس آلوده هستند و مردان نیز به میزان مشابهی در معرض ابتلا قرار دارند. اگرچه مردان کمتر با عوارض شدیدی مانند سرطان‌های مرتبط با HPV مواجه می‌شوند، اما آنها نیز می‌توانند ناقل ویروس بوده و زگیل تناسلی را تجربه کنند. بیشترین میزان شیوع این عفونت در جوانان ۱۵ تا ۲۵ ساله مشاهده می‌شود که این امر تا حدی به تغییر الگوهای رفتاری در روابط جنسی از دهه ۱۹۷۰ به بعد مرتبط است.
پیشرفت‌های تشخیصی و افزایش آگاهی از این بیماری نیز در رشد آمار گزارش شده موثر بوده است. از آغاز قرن بیست و یکم، با معرفی واکسن‌های HPV، برخی کشورها موفق به کاهش چشمگیر نرخ ابتلا شده‌اند. این موفقیت عمدتاً در کشورهای توسعه‌یافته مانند ایالات متحده، استرالیا و بسیاری از کشورهای اروپایی حاصل شده است که از سیستم‌های بهداشتی پیشرفته، برنامه‌های غربالگری منظم و پوشش واکسیناسیون گسترده بهره‌مند هستند.
در مقابل، در کشورهای در حال توسعه، اگرچه شیوع واقعی ویروس احتمالاً بیشتر است، اما به دلیل محدودیت دسترسی به خدمات بهداشتی، کمبود امکانات تشخیصی و نبود برنامه‌های منظم واکسیناسیون، آمار دقیقی از میزان ابتلا در دسترس نیست. این وضعیت باعث شده است که اگرچه بار بیماری در این کشورها سنگین‌تر است، اما موارد کمتری به ثبت رسمی برسد. به این ترتیب، زگیل تناسلی به عنوان یک چالش جهانی در حوزه سلامت عمومی، هم زنان و هم مردان را تحت تأثیر قرار داده است، اما الگوی شیوع و شناسایی آن در نقاط مختلف جهان با توجه به شرایط بهداشتی و امکانات تشخیصی، تفاوت‌های چشمگیری دارد. در این مقاله سیتی استور به انواع ویروس HPV، راه‌های انتقال و نحوه پیشگیری از ابتلا به آن می‌پردازیم.
زگیل تناسلی که در اصطلاح پزشکی کوندیلوما آکومیناتا نامیده می‌شود، یک عارضه پوستی-مخاطی ناشی از عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است. این ضایعات به عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مقاربتی (STIs) شناخته می‌شوند که عمدتاً از طریق تماس جنسی منتقل می‌گردند.
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) با بیش از ۲۰۰ گونه شناخته شده، به دو گروه اصلی کم‌خطر و پرخطر تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی بر اساس پتانسیل سرطان‌زایی و نوع ضایعات ایجاد شده انجام می‌گیرد. انواع کم‌خطر عمدتاً باعث ایجاد زگیل‌های خوش‌خیم می‌شوند، در حالی که انواع پرخطر می‌توانند منجر به تغییرات پیش‌سرطانی و سرطان‌های مختلف شوند.
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) به عنوان یکی از شایع‌ترین عفونت‌های مقاربتی، از طریق تماس مستقیم پوستی و مخاطی منتقل می‌شود. این ویروس DNA دار بدون پوشش لیپیدی، دارای بیش از ۲۰۰ نوع مختلف است که حدود ۴۰ نوع آن می‌توانند ناحیه تناسلی را آلوده کنند. برخلاف بسیاری از ویروس‌های دیگر، HPV برای انتقال نیازی به حضور در مایعات بدن ندارد و از طریق تماس مستقیم پوست با پوست یا مخاط با مخاط منتشر می‌شود.
فرآیند انتقال و عفونت HPV شامل چند مرحله کلیدی است. ابتدا ویروس از طریق میکروتروماهای نامرئی در اپیتلیوم (به ویژه در نواحی مرطوب تناسلی، دهانی یا مقعدی) وارد بدن می‌شود. پروتئین‌های کپسید ویروس (عمدتاً L1) به هپاران سولفات پروتئوگلیکان‌های سطح سلول‌های پایه اپیتلیال متصل می‌شوند. پس از اتصال، ویروس از طریق اندوسیتوز وابسته به کلاترین وارد سلول شده و DNA ویروسی به هسته سلول منتقل می‌شود. در بیشتر موارد، ژنوم ویروس به صورت اپیزومال باقی می‌ماند، اگرچه در موارد پیش‌سرطانی ممکن است به DNA میزبان ادغام شود.
انتقال HPV عمدتاً از طریق تماس جنسی (واژینال، مقعدی یا دهانی) با فرد آلوده صورت می‌گیرد. حتی تماس جنسی بدون دخول نیز می‌تواند باعث انتقال شود، زیرا ویروس از طریق تماس پوست به پوست در ناحیه تناسلی قابل انتقال است. استفاده از کاندوم اگرچه خطر انتقال را کاهش می‌دهد، اما محافظت کامل ایجاد نمی‌کند، زیرا تمام نواحی پوست در تماس جنسی را نمی‌پوشاند.
اگرچه کمتر شایع است، اما HPV می‌تواند از طریق روش‌های غیرجنسی نیز منتقل شود. این شامل انتقال از مادر به نوزاد در طول زایمان طبیعی، استفاده مشترک از وسایل شخصی آلوده، و خودآلودگی از سایر نواحی بدن است. ویروس می‌تواند برای مدت کوتاهی در محیط‌های مرطوب زنده بماند، اگرچه این راه انتقال کمتر رایج است.
عوامل متعددی می‌توانند خطر انتقال HPV را افزایش دهند. تعدد شرکای جنسی، شروع روابط جنسی در سنین پایین، ضعف سیستم ایمنی (ناشی از HIV، پیوند اعضا یا داروهای سرکوب‌کننده ایمنی)، مصرف سیگار و وجود سایر عفونت‌های مقاربتی از جمله این عوامل هستند. همچنین، استفاده طولانی‌مدت از قرص‌های ضدبارداری خوراکی ممکن است خطر را افزایش دهد.
یکی از چالش‌های اصلی در کنترل HPV، امکان انتقال از افراد بدون علامت است. بسیاری از افراد آلوده ممکن است هیچ نشانه‌ای از عفونت نداشته باشند، اما همچنان ناقل ویروس باشند. دوره نهفتگی HPV نیز بسیار متغیر است و می‌تواند از چند هفته تا چند سال طول بکشد.
واکسیناسیون مؤثرترین روش پیشگیری از HPV است. واکسن‌های موجود می‌توانند در برابر انواع پرخطر و برخی انواع کم‌خطر ویروس محافظت ایجاد کنند. سایر روش‌های پیشگیری شامل استفاده از کاندوم، محدود کردن تعداد شرکای جنسی و انجام غربالگری‌های منظم است. آگاهی از مکانیسم‌های انتقال و عوامل خطر می‌تواند به کاهش شیوع این عفونت کمک کند.
زگیل‌های تناسلی کم‌خطر که عمدتاً توسط ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) نوع ۶ و ۱۱ ایجاد می‌شوند، دارای ویژگی‌های ظاهری مشخصی هستند. این ضایعات معمولاً به صورت برجستگی‌های کوچک با بافت نرم و سطح صاف یا اندکی ناهموار ظاهر می‌شوند. رنگ آنها اغلب همرنگ پوست یا کمی متمایل به صورتی است و اندازه‌شان از نوک سوزن تا چند سانتیمتر متغیر می‌باشد. الگوی رشد این زگیل‌ها ممکن است به صورت منفرد یا گروهی باشد و در موارد پیشرفته، شکل خوشه‌ای شبیه به گل کلم به خود می‌گیرند. بافت آنها معمولاً حساس و نرم است و در لمس ممکن است کمی برجسته احساس شوند. نکته مهم این است که این زگیل‌ها اغلب بدون درد هستند، اما در برخی موارد ممکن است باعث خارش یا ناراحتی خفیف شوند.
در زنان، زگیل‌های تناسلی می‌توانند در مناطق مختلف دستگاه تناسلی ظاهر شوند. شایع‌ترین محل‌های درگیری شامل لب‌های کوچک و بزرگ فرج، دهانه واژن، پرینه و اطراف مقعد است. در برخی موارد، زگیل‌ها ممکن است در داخل واژن یا روی دهانه رحم رشد کنند که در این صورت معمولاً فقط با معاینه پزشکی قابل تشخیص هستند. از نظر بالینی، این ضایعات در زنان ممکن است همراه با ترشحات غیرعادی، خونریزی خفیف پس از رابطه جنسی یا احساس ناراحتی در ناحیه تناسلی باشند. در مواردی که زگیل‌ها بزرگ باشند، می‌توانند باعث ایجاد مشکل در دفع ادرار یا مدفوع شوند. توجه به این نکته ضروری است که در زنان باردار، رشد زگیل‌ها ممکن است سریع‌تر باشد و به درمان‌های خاصی نیاز داشته باشد.
در مردان، زگیل‌های تناسلی عمدتاً در نواحی مرطوب آلت تناسلی ظاهر می‌شوند. شایع‌ترین محل‌های درگیری شامل پوست ختنه‌گاه، سر آلت، شیار پشت سر آلت و تنه آلت است. این ضایعات ممکن است در ناحیه کیسه بیضه، کشاله ران و اطراف مقعد نیز دیده شوند. از نظر ظاهری، زگیل‌ها در مردان معمولاً به رنگ پوست یا کمی تیره‌تر هستند و سطح آنها ممکن است صاف یا زبر باشد. اندازه آنها از نقطه‌های بسیار کوچک تا ضایعات بزرگ متغیر است. در موارد پیشرفته، زگیل‌های بزرگ می‌توانند باعث انسداد مجرای ادرار یا مشکلاتی در روابط جنسی شوند. مردانی که رابطه جنسی مقعدی دارند، ممکن است زگیل‌هایی در داخل یا اطراف مقعد داشته باشند که گاهی با خارش یا خونریزی همراه است.
اگرچه برخی ویژگی‌های زگیل‌های تناسلی قابل مشاهده است، اما تشخیص قطعی همیشه باید توسط پزشک انجام شود. از نظر بالینی، رشد تدریجی ضایعات طی هفته‌ها یا ماه‌ها یکی از نشانه‌های مهم است. زگیل‌ها ممکن است ابتدا به صورت نقاط کوچک و سفت ظاهر شوند و به تدریج رشد کنند. در برخی موارد، خارش یا احساس ناراحتی در ناحیه ممکن است وجود داشته باشد. با این حال، بسیاری از بیماری‌های پوستی دیگر مانند مولوسکوم کونتاژیوزوم، لیخن پلان یا حتی آلرژی‌های تماسی ممکن است علائم مشابهی ایجاد کنند. بنابراین، خودتشخیصی و خوددرمانی می‌تواند خطرناک باشد و منجر به تأخیر در درمان بیماری‌های جدی‌تر شود. معاینه توسط پزشک متخصص به همراه آزمایش‌های تکمیلی در صورت نیاز، تنها راه تشخیص دقیق است.
تفاوت اصلی بین زگیل‌های کم‌خطر و پرخطر در پتانسیل سرطان‌زایی آنهاست. زگیل‌های کم‌خطر که توسط HPV نوع ۶ و ۱۱ ایجاد می‌شوند، معمولاً به صورت ضایعات برجسته و قابل مشاهده ظاهر می‌شوند، در حالی که انواع پرخطر ویروس (مانند ۱۶ و ۱۸) اغلب بدون علامت ظاهری هستند و فقط با آزمایش‌های تخصصی قابل تشخیص می‌باشند. زگیل‌های کم‌خطر به ندرت به سرطان منجر می‌شوند، اما انواع پرخطر می‌توانند باعث تغییرات سلولی شوند که در نهایت به سرطان دهانه رحم، مقعد یا سایر سرطان‌ها منجر می‌شود. از نظر بالینی، زگیل‌های کم‌خطر معمولاً پاسخ خوبی به درمان نشان می‌دهند، اما ممکن است عود کنند، در حالی که عفونت‌های پرخطر نیاز به پیگیری طولانی‌مدت دارند.
تیپ‌های ۶ و ۱۱ HPV مسئول بیش از ۹۰ درصد موارد زگیل‌های تناسلی هستند. این زگیل‌ها معمولاً به صورت برجستگی‌های کوچک، نرم و گوشتی رنگ با سطح صاف یا زبر ظاهر می‌شوند. اندازه آنها از ۱ میلیمتر تا چند سانتیمتر متغیر است و ممکن است به صورت منفرد یا خوشه‌ای (شبیه گل کلم) دیده شوند. محل شایع بروز شامل ناحیه تناسلی خارجی، پرینه و اطراف مقعد است. در زنان ممکن است واژن و دهانه رحم را نیز درگیر کنند. این ضایعات معمولاً بدون درد هستند اما می‌توانند باعث خارش یا ناراحتی شوند.
تیپ ۱۱ HPV علاوه بر زگیل‌های تناسلی می‌تواند باعث پاپیلوماتوز تنفسی شود که با رشد زگیل‌هایی در راه‌های هوایی همراه است. تیپ‌های ۴۲، ۴۳ و ۴۴ نیز از انواع کم‌خطر هستند که شیوع کمتری دارند. این تیپ‌ها معمولاً باعث ضایعات کوچکتر و مسطح‌تری می‌شوند.
تیپ‌های ۱۶ و ۱۸ HPV خطرناک‌ترین انواع هستند که به ترتیب مسئول حدود ۵۰% و ۲۰% موارد سرطان دهانه رحم می‌باشند. این ویروس‌ها معمولاً بدون ایجاد ضایعات قابل مشاهده، باعث تغییرات سلولی در سطح مولکولی می‌شوند. سایر تیپ‌های پرخطر شامل ۳۱، ۳۳، ۳۵، ۳۹، ۴۵، ۵۱، ۵۲، ۵۶، ۵۸، ۵۹، ۶۶ و ۶۸ هستند که هر کدام سهم متفاوتی در بروز سرطان‌های مرتبط با HPV دارند.
واکسیناسیون HPV مؤثرترین روش پیشگیری است که علیه تیپ‌های ۶، ۱۱، ۱۶ و ۱۸ (در واکسن‌های چهارگانه) و پنج تیپ پرخطر اضافی در واکسن‌های نه‌گانه مصونیت ایجاد می‌کند. غربالگری منظم با تست پاپ اسمیر و HPV DNA تست برای تشخیص زودهنگام تغییرات پیش‌سرطانی در زنان توصیه می‌شود.
درمان زگیل‌های تناسلی بسته به نوع و گستردگی ضایعات ممکن است شامل روش‌های موضعی (مانند ایمیکیمود)، تخریب فیزیکی (مانند کرایوتراپی یا لیزر) یا در موارد پیشرفته جراحی باشد. در مورد عفونت با انواع پرخطر، پیگیری منظم و در برخی موارد کولپوسکوپی با بیوپسی ضروری است.
پیگیری دقیق پس از درمان زگیل‌های تناسلی نقش حیاتی در مدیریت طولانی‌مدت این بیماری ایفا می‌کند. ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) توانایی باقی ماندن در حالت نهفته در لایه‌های پایه اپیتلیال را دارد و ممکن است پس از ماه‌ها یا سال‌ها مجدداً فعال شود. مطالعات نشان می‌دهند حدود ۲۰-۳۰ درصد بیماران در عرض ۳ ماه اول پس از درمان با عود بیماری مواجه می‌شوند. این آمار در افراد دارای نقص سیستم ایمنی به ۵۰-۶۰ درصد افزایش می‌یابد. بنابراین، برنامه‌ریزی برای ویزیت‌های منظم پزشکی ضروری است تا هم پاسخ به درمان ارزیابی شود و هم هرگونه ضایعه جدید به موقع تشخیص داده شود.
بر اساس دستورالعمل‌های بالینی، اولین ویزیت پیگیری باید ۲-۴ هفته پس از اتمام درمان انجام شود. در این جلسه پزشک ناحیه درمان شده را از نظر بهبودی کامل، عوارض جانبی درمان و نشانه‌های عود بررسی می‌کند. در مرحله بعد، فواصل ویزیت به هر ۳ ماه برای ۶ ماه اول و سپس هر ۶ ماه تا ۲ سال پس از درمان افزایش می‌یابد. برای بیماران پرخطر مانند افراد مبتلا به HIV یا دریافت‌کنندگان پیوند اعضا، این فواصل ممکن است کوتاه‌تر در نظر گرفته شود. در هر ویزیت، معاینه فیزیکی کامل ناحیه تناسلی و در صورت لزوم انجام تست‌های تکمیلی مانند پاپ اسمیر یا کولپوسکوپی توصیه می‌شود.
تزریق واکسن HPV حتی پس از ابتلا به ویروس می‌تواند مزایای قابل توجهی داشته باشد. واکسن‌های موجود مانند گارداسیل ۹ یا پاپیلوگارد قادرند در برابر تیپ‌های دیگر ویروس که فرد به آنها آلوده نشده است، ایمنی ایجاد کنند. پروتکل واکسیناسیون برای افراد ۹-۴۵ سال شامل ۲ یا ۳ دوز با فواصل مشخص است. مطالعات نشان داده‌اند که واکسیناسیون پس از درمان می‌تواند خطر عود را تا ۳۵ درصد کاهش دهد. این رویکرد به ویژه برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا شرکای جنسی متعدد دارند، بسیار حائز اهمیت است.
بخش مهمی از برنامه پیگیری شامل آموزش بیماران درباره عوامل خطر عود بیماری است. سیگار کشیدن به عنوان یک عامل خطر مستقل شناخته شده که می‌تواند احتمال عود را تا دو برابر افزایش دهد. استرس مزمن و خواب ناکافی نیز با تضعیف سیستم ایمنی ارتباط دارند. توصیه می‌شود بیماران رژیم غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، روی و ویتامین‌های C و D را دنبال کنند. فعالیت بدنی منظم و مدیریت وزن نیز از دیگر فاکتورهای مهم در پیشگیری از عود هستند. در مواردی که بیماران از نظر روانی تحت تأثیر بیماری قرار گرفته‌اند، مشاوره تخصصی می‌تواند کمک کننده باشد.
یکی از جنبه‌های مهم پیگیری، بررسی وضعیت شرکای جنسی بیمار است. حتی در صورت عدم وجود علائم، شرکای جنسی باید از نظر ابتلا به HPV ارزیابی شوند. استفاده مداوم و صحیح از کاندوم اگرچه محافظت ۱۰۰٪ ایجاد نمی‌کند، اما می‌تواند خطر انتقال را تا ۷۰٪ کاهش دهد. آموزش بیماران درباره ماهیت مزمن عفونت HPV و راه‌های انتقال آن بخش اساسی مراقبت‌های پس از درمان است. در مواردی که بیماران از نظر جنسی فعال هستند، انجام تست‌های غربالگری منظم برای هر دو طرف توصیه می‌شود.
بسیاری از بیماران نگران مدت زمان باقی ماندن ویروس در بدن هستند. تحقیقات نشان می‌دهد در ۹۰٪ موارد، سیستم ایمنی سالم می‌تواند ویروس را در عرض ۲ سال حذف کند. با این حال، در برخی افراد ویروس ممکن است به صورت نهفته باقی بماند. سوال دیگر درباره ارتباط بین HPV و سرطان است که باید توضیح داده شود تنها انواع پرخطر ویروس و در صورت عدم درمان طولانی مدت می‌توانند به تغییرات سرطانی منجر شوند. همچنین بسیاری از بیماران می‌پرسند آیا پس از درمان می‌توانند زندگی جنسی طبیعی داشته باشند که پاسخ مثبت است اما با رعایت نکات پیشگیرانه.
برنامه پیگیری پس از درمان زگیل‌های تناسلی باید جامع و فردمحور باشد. ترکیب معاینات منظم پزشکی، واکسیناسیون، اصلاح سبک زندگی و آموزش بیمار می‌تواند نتایج درمان را به طور قابل توجهی بهبود بخشد. بیماران باید بدانند که HPV یک عفونت شایع است و با مدیریت صحیح می‌توان آن را کنترل کرد. کلید موفقیت در پیشگیری از عود، پایبندی به برنامه پیگیری و ارتباط مستمر با تیم درمانی است. در نهایت، پیشرفت‌های اخیر در زمینه واکسن‌ها و درمان‌های موضعی نویدبخش کنترل بهتر این عفونت در آینده هستند.
© کپی رایت 2025، کلیه حقوق محفوظ است